Ντροπαλότητα και Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους

Η σχέση της ντροπαλότητας και της διαταραχής κοινωνικού άγχους (ή κοινωνικής φοβίας) είναι ένα θέμα που έχει συζητηθεί αρκετά, ιδιαίτερα μετά την πρώτη εμφάνιση του όρου της κοινωνικής φοβίας στην 3η έκδοση του Διαγνωστικού & Στατιστικού Εγχειριδίου των Ψυχικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας, το 1980. Καθώς η ντροπαλότητα και το κλινικό κοινωνικό άγχος έχουν κοινά σημεία, είναι σημαντικό να γίνει ένας διαχωρισμός: είναι η διαφορά ποσοτική ή ποιοτική; Κινδυνεύει κάθε ντροπαλός έφηβος να νοσήσει από κοινωνικό άγχος ή, αντίστροφα, ήταν ή είναι όλοι οι πάσχοντες από κοινωνική φοβία ντροπαλοί; Είναι η κοινωνική φοβία μια δυνατότερη μορφή ντροπαλότητας;
Ας τα δούμε πρώτα ξεχωριστά.

Η κοινή ντροπαλότητα ορίζεται ως ένα χαρακτηριστικό ή στοιχείο της προσωπικότητας του ατόμου. Ο ντροπαλός συνήθως αισθάνεται αμηχανία και συστολή σε κοινωνικές περιστάσεις και κυρίως παρουσία αγνώστων, έχει την τάση να στρέφει την προσοχή του προς τον εαυτό του και προς τη γνώμη των άλλων γι’ αυτόν. Πρέπει να τονιστεί ότι η ντροπαλότητα αποτελεί μια φυσιολογική πτυχή της προσωπικότητας. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα νιώσουμε το αίσθημα της ντροπής μερικές φορές στη ζωή μας σε κάποιες περιστάσεις. Η ντροπαλότητα είναι χαρακτηριστικό που συνήθως εμφανίζεται στην παιδική ηλικία και στην εφηβεία. Συχνά υποχωρεί ή μειώνεται μετά την εφηβεία, αφού δοθούν στον ενήλικα οι ευκαιρίες να εξασκήσει τις κοινωνικές του δεξιότητες. Στην ενήλικη ζωή η ντροπαλότητα μπορεί να συνοδεύεται από χαρακτηριστικά που συνήθως αντιμετωπίζονται ως θετικά, όπως η ευαισθησία και η διακριτικότητα. Σε περιπτώσεις στις οποίες η ντροπαλότητα επιμένει στην ενήλικη ζωή, μπορούμε να πούμε πως τα άτομα αυτά διαθέτουν μια μεγαλύτερη ευαλωτότητα ως προς την εκδήλωση παθολογικού κοινωνικού άγχους.
​
Η διαταραχή κοινωνικού άγχους ή κοινωνική φοβία ορίζεται ως μια διακριτή ψυχιατρική διαταραχή που διαγιγνώσκεται εφόσον πληρούνται συγκεκριμένα κριτήρια. Σύμφωνα με την 5η έκδοση του Διαγνωστικού & Στατιστικού Εγχειριδίου των Ψυχικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας (2013), αυτά είναι:

• Έκδηλος και επίμονος φόβος για μία ή περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις στις οποίες το άτομο εκτίθεται σε πιθανό έλεγχο ή αξιολόγηση από άλλους (κοινωνικές συναναστροφές, το να γίνεται κάποιος αντικείμενο παρατήρησης ή όταν απαιτείται να ενεργήσει μπροστά σε κοινό).
• Το άτομο φοβάται ότι θα ενεργήσει με ένα τρόπο ή θα δείξει συμπτώματα άγχους που θα αξιολογηθούν αρνητικά (και θα νιώσει ταπείνωση ή αμηχανία).
• Οι κοινωνικές καταστάσεις προκαλούν σχεδόν πάντα φόβο ή άγχος.
• Οι κοινωνικές καταστάσεις αποφεύγονται ή υπομένονται με έντονο φόβο ή άγχος.
• Ο φόβος ή το άγχος είναι δυσανάλογα μεγαλύτεροι από την πραγματική απειλή που τίθεται από την κοινωνική κατάσταση και για το συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο.
• Ο φόβος, το άγχος ή η αποφυγή είναι επίμονοι και διαρκούν τουλάχιστον 6 μήνες.
• Ο φόβος, το άγχος ή η αποφυγή προκαλούν κλινικά σημαντική δυσφορία ή έκπτωση της λειτουργικότητας στον κοινωνικό, επαγγελματικό ή σε άλλους τομείς της καθημερινής ζωής.
• Ο φόβος, το άγχος, ή η αποφυγή δεν αποδίδονται σε χρήση ουσιών, ή σε ύπαρξη άλλης οργανικής ή ψυχιατρικής πάθησης.   

Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η διαφορά είναι ποσοτική αλλά και ποιοτική. Είναι σαφές πως υπάρχουν κοινά μεταξύ της εκδήλωσης της ντροπαλότητας και  του κοινωνικού άγχους. Όμως η ντροπαλότητα δεν προκαλεί σημαντική και επίμονη δυσφορία στο άτομο.  Η αίσθηση της ντροπής μπορεί να συνοδεύεται από κάποια σωματικά συμπτώματα που εμφανίζονται στη διαταραχή κοινωνικού άγχους, όπως πχ το κοκκίνισμα του προσώπου, όμως αυτά είναι μικρότερης έντασης, λιγότερο συχνά και η γενικότερη λειτουργικότητα του ατόμου δεν επηρεάζεται. Πολλοί ντροπαλοί άνθρωποι  δεν βιώνουν ποτέ τα αρνητικά συναισθήματα που συνοδεύουν τη διαταραχή κοινωνικού άγχους. Ζουν φυσιολογικά και δεν θεωρούν ότι η ντροπαλότητά τους είναι ένα αρνητικό χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς τους. Από την άλλη μεριά, παρόλο που πολλοί άνθρωποι με διαταραχή κοινωνικού άγχους είναι νροπαλοί, η ύπαρξη της ντροπαλότητας δεν είναι προαπαιτούμενη για την εκδήλωση της διαταραχής.